İdari para cezası, gerçek ve tüzel kişilere devletin idari birimleri tarafından verilen para cezalarıdır. İdari para cezası kanunlarca yetkilendirilen kişilerin yine kanunlarca belirlenen ihlallerin gerçekleştirilmesiyle verilir. Bakanlıklar, belediyeler, emniyet, kaymakamlık, valilik, sosyal güvenlik kurumu, mahkemeler tarafından idari para cezası verilebilmektedir.
Kabahatler Kanununun 17/7 maddesinde “İdarî para cezaları her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 4.1.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilân edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır. Bu suretle idarî para cezasının hesabında bir Türk Lirasının küsuru dikkate alınmaz. Bu fıkra hükmü, nispi nitelikteki idarî para cezaları açısından uygulanmaz.” denilmektedir. Buna göre her yıl yeniden değerleme oranına göre artışla yaşanmaktadır.
İdari para cezaları kabahat niteliğindeki fiillerine karşı verilir. Bundan dolayı para cezası ödenmezse kişiye hapis cezası verilemez. İdari para cezası ödenmezse, cezanın tahsili için kişiye icra işlemleri başlatılabilir. İdari para cezası kişiye verilen cezadır. Her ne kadar kişi adına bir borç olsa da kişinin ölümü ile borç sona erer. Varislerine borç kalmaz. Anayasamızda belirtilen Ceza sorumluluğu şahsiliği ilkesi gereği kişiyle birlikte sona erer.
İdari para cezası, adli sicil kaydına (sabıka kaydına) işlemez. İdari para cezaları kabahat niteliğindeki suçlar için verilir. İdari para cezalarına örnek vermek gerekirse, trafik cezaları, yoklama kaçağı vb nedeniyle Askeri Ceza Kanunu gereği verilen cezalar, Ulaştırma Bakanlığınca yetki belgesiz araçlara verilen cezalar, Karayollarınca verilen araç tonaj cezaları, SGK tarafından işverene kesilen cezalar, imar nedeniyle belediye tarafından verilen cezalar sayılabilir.
İdari Para Cezasını Ödeme
İdari kurumları tarafından verilen İdari para cezası ödenmediğinde borçlunun hapse girmesi gibi bir durum söz konusu olamaz. Kişinin ekonomik durumunun ödemeye imkân vermemesi halinde, para cezasının, ilk taksitini peşin ödemek şartıyla, bir yıl içinde ve dört eşit taksit halinde ödenmesine karar verilebilir. Bunun için ilgili vergi dairesine müracaat etmek gerekmektedir. Taksitlerin zamanında ve tam olarak ödenmemesi halinde, idarî para cezasının kalan kısmının tamamı tahsil edilir. Para cezasını ceza tebliği sonrası 15 gün içinde ödeyen kişiden ceza miktarının dörtte üçü tahsil edilir. Yani 15 gün içinde ceza ödenmesi durumunda ceza miktarında %25 indirim yapılır.
Ödeme süresinin son gününün resmi tatile denk gelmesiyle, tatili takip eden ilk iş günü mesai bitimine kadar ödeme süresi uzar. Bu süre içerisinde ödenmeyen para cezalarına, ödeme süresinin bittiği tarihten itibaren gecikme zammı ve cezası (gecikme faizi) uygulanır. Süresinde ödenmeyen para cezasının gecikme faizi, ödeme süresinin dolmasıyla itibaren başlar.
Ne Zaman Ödenmelidir?
Özel kanunlarında ödeme süresi belirtilmemiş idari para cezalarının, Kabahatler Kanununa göre ceza verilen kişiye tebliğ edildiği tarihten itibaren bir ay içerisinde ödenmesi gerekmektedir. Ceza tutanağında yasal olarak ödeme süresi belirtilmektedir. Bazı kurumlarca farklı bir ödeme tarihi (7 gün, 15 gün gibi) verilebileceğinden mutlaka ceza tutanağı kontrol edilmelidir. Yasal olarak ceza düzenleyen kurum bu durumu kişiye belirtmek zorundadır.
İdari Para Cezası Gecikme Faizi Ne Kadar?
Ödenmeyen cezalar için ödeme süresi sonunda gecikme zammı uygulanmaya başlamaktadır. Aylık oran belli aralıklarla Cumhurbaşkanlığınca yayımlanmaktadır. Yayımlanan orana göre ceza tutarına ekleme yapılarak borç tahsil edilecektir. 1947 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile gecikme zammı aylık %1.6 olarak belirlenmiştir. Resmi gazetede yayımlanan ilgili karara ulaşmak için tıklayın.
İdari Para Cezasına İtiraz Süresi Nedir?
İdari para cezalarına karşı itiraz yolu, 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu madde 27’de düzenlenmiştir. Bu maddeye göre idari kararlara karşı, kararın tebliğ tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde sulh ceza mahkemesine başvurulabilir. 15 günlük süre ceza kararının ilgili kişi eline ulaşmasından itibaren başlar. Ancak kişiye ulaşılamaması durumunda muhtar, varsa apartman görevlisi, iş yeriyle iş yerinde görevli birisine, onlara da ulaşamaması durumunda kurum kararı kendi ilan (web sitesinde, kurum panosunda veya gazetede) ederek kararı tebliğ eder. Bu şekilde de karar tebliğ edilmiş sayılır. Mücbir bir sebep nedeniyle bu sürenin geçirilmiş olması halinde, mücbir sebebin ortadan kalktığı tarihten itibaren en geç yedi gün içinde karara karşı başvuruda bulunulmalıdır. Bu başvuru, kararın kesinleşmesini engellemez; ancak, mahkeme yerine getirmeyi durdurabilir.
İdari Para Cezasına Nereye İtiraz Edilir?
5326 sayılı Kabahatler Kanunu’na göre idari para cezalarına karşı itiraz için Sulh Ceza Hakimliği‘ne müracaat edilebilir. Şayet para cezası ile birlikte başkaca bir yaptırım kararı da verilmişse, örneğin para cezasıyla birlikte ayrıca yıkım cezası verilmişse, İdare Mahkemesi itiraz edilmelidir. Böyle durumlarda idare mahkemesine işlemin iptali için dava açılması gerekmektedir. Diğer taraftan bazı idari kurumların verdiği para cezalarına özel kanunlarındaki hükümler gereği idare mahkemesine iptal davası açmak gerekir. Örneğin, SGK tarafından verilen idari para cezaları.
İdari para cezasına itirazlarında “genel tavsiyemiz” öncelikle cezanın ödenmesidir. Cezanın tebliğ sonrası 15 gün içinde ödenmesiyle ceza tutarında %25 indirim yapılmaktadır. Böylece indirimden faydalanılır. Ödemeyle kişinin itiraz hakkı düşmez. Yapılan itiraz sonucu mahkemenin kişiyi haklı bulmasıyla ödemiş olduğu tutar kendisine iade edilir. Yok eğer mahkeme idareyi haklı bulur ise yani kişinin talebini reddederse kişi cezayı indirimli ödemiş olur.
Trafik Para Cezası Karşı Nereye İtiraz Edilir? İtiraz Süresi Nedir?
Trafik para cezalarına karşı itiraz mercii Sulh Ceza Hakimliği‘dir. Fakat, trafik para cezalarıyla birlikte aracın da trafikten men edilmesi veya ehliyete el koyma gibi bir karar da verilebilir. Böyle bir karar verilmişse, yetkili mahkeme Sulh Ceza Hakimliği değil, kararı veren polis biriminin bulunduğu yerdeki İdare Mahkemeleridir. İdare Mahkemesi, hem trafik para cezasının hem de yaptırım kararının iptali açısından yetkili mahkemedir. Dava açama süresi ise kararın( trafikten men, Sürücü Belgesinin (Ehliyetin) Geçici Olarak Geri Alınması vs) ilgili kişiye tebliğinden itibaren 60 gündür.
İdari Para Cezaları Nereye Ödenir?
İdari para cezaları, genel olarak mal müdürlüklerine yani vergi dairelerine ödenir. Ancak bazı kurumlar tarafından verilen idari para cezaları, cezayı veren kurum tarafından tahsil edilmektedir. Kanunla, karmaşaya yol açmaması için, cezanın kişiye tebliğ edildiğinde nereye ödeneceğinin de kişiye bildirilmesini zorunlu kılınmıştır. Genelde ceza tutanağının arkasında itiraza dair süreç ve başvurulacak kurumlar belirtilir. Trafik cezaları, vergi dairelerine, bankaya veya PTT’ye ödenebilir. Birçok para cezası vergi daireleriyle birlikte bankalarca online olarak veya Ptt şubeleri aracılığıyla ödenebilmektedir.
Kaynak:
5326 sayılı Kabahatler Kanunu
213 sayılı Vergi Usul Kanunu
Gelir İdaresi Başkanlığının gecikme zammı tablosu
30.12.2019 tarihli 1947 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı