İhale kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyaçlarını karşılama yöntemlerindendir. Temizlik, güvelik, şoförlü veya şoförsüz araç gibi kurum işleyişi için gerekli alanlarda sık sık ihale yapılmaktadır. Bu yazımızda kamu kurum ve kuruluşların yapacakları araç ihalelerinde dikkat edilmesi gereken hususlara değineceğiz.
İhale Mevzuatı İçin Bakılacak Kaynaklar
Bilindiği gibi ihaleye dair usul ve esaslar 4734. Kamu İhale Kanunu kapsamında gerçekleştirilmektedir. Her ne kadar esas gözetilmesi gereken mevzuat Kamu İhale Kanunu olsa da ihale içeriğinin / yapılacak işin ilgili diğer mevzuat hükümlerine aykırı olmaması gereklidir. Örneğin yük veya yolcu taşımacılığı işi için “kapsamına göre” Ulaştırma Bakanlığınca çeşitli belgeler verilmektedir. İhale yapan kuruluş iş için ilgili belge sahibi kişilere ulaşmak zorundadır.
Gerek yük taşıma / taşıtma ve gerekse yolcu taşıma / taşıtma işi için ayrı tür belgeler düzenlenmektedir. Her bir belgenin kapsamı, şartları, ücreti v.s. değişiklik gösterebilmektedir. Özellikle belge kapsamı doğrultusunda ihale yapılmadığı durumlarda konu mahkemeye taşınabilmekte ve ihale düzenleyenlerin başı ağrıyabilmektedir.
Bu duruma örnek vermek gerekirse, çok nadir olmakla, taşıma ihalesinin K2 yetki belgesi sahibi gerçek veya tüzel kişilere verildiği görülebiliyor. Ancak Karayolu Taşıma Yönetmeliği açısından bu mümkün değildir. Çünkü K2 belgesi sadece kendi işinde yük taşımak için verilen bir belge türüdür. Asla bir başka kişinin yükünü taşıyamaz.
Araç İhalelerinde Dikkat Edilecek Hususlar
Öncelikle netleşmesi gereken nokta işin tanımıdır. Tam olarak, ne yapılacak, kapsamı nedir, işleyiş nasıl olacak ve ne tür araçlara ihtiyaç duyulacak gibi bilgiler önemli verilerdir. Bu noktada Karayolu Taşıma Yönetmeliğine bakılmalıdır. Edinilen verilere göre ihaleye katılacaklardan hangi tür yetki belgesi isteneceği anlaşılacaktır. Hangi yetki belgesi olursa olsun ihale kapsamında faaliyette bulunacak araç şoförlerinin mutlaka SRC (SRC1, SRC2, SRC3, SRC4, SRC5) türü belge sahibi olmaz zorundadır. Şayet kurum bünyesinden birileri araçları kullanacak ise onlarda SRC belgesi sahibi olmak zorundadır.
Yük Taşıma İşlerinde İstenilen Belgeler
Yük taşıma işi ihale edilirken işin mahiyeti iyice anlaşılmalı ve ona göre ilana çıkılmalıdır. Yalnızca yük taşıma işi için “yurt içi / yurt dışı kapsamına göre” yurt içi için K1 / K1* yetki belgesi, büro eşyası için K3, yurt dışı ve / veya lojistik işlemleri için C2 / L1 / L2 yetki belgesi ve organizatörlük işleri için R1 / R2 yetki belgesi (yeni adıyla taşıma işleri organizatörlüğü (TİO) )” belgelerine sahip olmak gerekecektir.
Kurumlar genelde kamyonet tipi (doblo, caddy, kangoo v.s.) araçlarla hem yük taşıma hemde personel taşıma / görevlendirme işlerini yapmak için ihale düzenlerler. Eğer tüm iş kamyonet tipi araçlarla yapılabilir ise K1* yetki belgesi ve K1 yetki belgesi şartı aranmalıdır. K1 ile K1* ticari yük taşımacılığı için verilen belgelerdir. K1 ‘de belgeye çekici, yarı römork ve kamyon eklenebilirken K1* yetki belgesinde sadece kamyonet türü araçlar belgeye kaydedilebilmektedir. Bu nedenle ne tür araçla ne iş yapılacağı önemlidir. Kamyon, çekici, yarı römork ve kamyonet ile yük taşıma işi için K1 yetki belgesi istenilmelidir. Büro / ev eşyası taşıma işi için ise K3 yetki belgesi şartı istenilmesi gerekmektedir. K3 kapsamında başkaca bir yetki belgesi türü yoktur.
Yük taşıma işi yurt dışına yapılacak ise C2 yetki belgesi, işin içinde yük elleçleme, boşaltma, depolama v.s. lojistik faaliyet veya faaliyetler var ise L1 (yurtiçi faaliyetlerde) veya L2 (yurt içi ve yurt dışı faaliyetlerde) belge türleri istenilmelidir.
Tüm bunlarla birlikte elleçleme, boşaltma, depolama v.s. lojistik faaliyet veya faaliyetlerin bir kişilik tarafından üstlenilerek başka gerçek veya tüzel kişilere taşıttırılması işi için eski adı R1 /R2 olan yeni adıyla taşıma işleri organizatörlüğü (TİO) belgesi istenilmelidir. Şöyle ki, kurum ihtiyaçlarına istinaden yük taşıma vesair ihtiyaçları için aracı bir kişiliğe işi ihale eder. Bu gerçek veya tüzel kişide ihtiyaç olunan depolama, boşaltma, elleçleme, taşıma vb işleri başkalarından hizmet alarak yaptırtır. Kendisi bu işi takip eder. Olası herhangi bir durumda ihaleyi alan yani Tio kuruma karşı sorumludur.
Yolcu Taşıma İşlerinde istenilen Belgeler
Yolcu taşıma işinde durum biraz daha kolaydır. Minibüs, otobüs türü araçlarla yurt içinde hizmet alınmak isteniliyorsa D1 belgesi, yurt dışına hizmet alınacak ise B2 belgesi istenilmelidir. Kurumlar en çok otomobile ihtiyaç duymaktadır. Bunun için A1 KAMU belgesi istenilmektedir. A1 KAMU belgesi (aynı zamanda A1 belgesi de vardır) alma şartlarından birisi bir kamu kurumuyla sözleşme yapılması ve işin şoförlü olması zorunludur. Yani önce ihaleyi kazanacak sonrasında belge alınacaktır. Bunun için ihaleye katılacak kişilerden taahhütname alınmalıdır. Diğer belge türlerinde böyle bir şart yoktur. Kurumla sözleşme yapmayan veya sözleşmenin şoförlü olmadığı belge talepleri ulaştırma bakanlığınca karşılanmamaktadır.
A türü belgesine kaydedilecek araçlarda bazı teknik şartlar aranmaktadır. Bu araçların en fazla 8 yaşında olması gereklidir. Motor hacimleri de en az 2900 cc olmalı ve tadilat görmemiş olmalıdır. Bu şartları taşımayan otomobiller belgeye kaydedilememekte kaydedilmiş bile olsa örneğin yaşı doldurduğunda bakanlık otomasyon sistemince otomatik olarak düşülmektedir. Bu durumda şartnamede araçların hizmet süresince belirtilen yaş aralığında olması şart koşulmalıdır.