Ülkemizde çok uzak olmayan bir geçmişte başlayan kargo ve kurye hizmetleri ekonominin vazgeçilmezlerinden olmuş durumdadır. Kısa sürede bir sektör halini almıştır. Günümüzde bu alanda çalışan sayısının 100 bini bulduğu tahmin edilmektedir. Kargo, kurye ve dağıtım hizmetleri binlerce şube, binlerce araçla ve on binlerce çalışan ile 7/24 işleyen hareketli bir sektördür. Böylesine bir sektörde kaçınılmaz olarak sorunlar da bulunmaktadır. Bu yazımızda kargo, kurye ve dağıtım firmalarına ait sorumluluk ve yükümlülükleri ele aldık. Yazımız kargo şirketlerinin sorumlulukları, yükümlülükleri ve aksi durumlarda uygulanan yaptırımları kapsamaktadır. Kargo firmalarının şikâyet sürecini anlattığımız bu yazımıza göz atmak isteyebilirsiniz.
Kargo kurye ve dağıtım sektörünün standartlarının yükseltilmesi, uluslararası standartlarda rekabet edebilme ve hizmet alıcılarının haklarının korunması için mevzuat çalışması yapılmıştır. Karayolu Taşıma Kanunu ve bu kanuna bağlı çıkarılan Karayolu Taşıma Yönetmeliği işte bu anlamda atılmış bir adımdır. Karayolu Taşıma Kanunu ve Karayolu Taşıma Yönetmeliğine göre kargo, kurye ve dağıtım işletmeciliği tanımlanmış, zorunlulukları, sorumlulukları, yükümlülükleri ve yaptırımları belirlenmiştir.
Türkiye’de kargo ve dağıtım işletmeciliği (kurye) yapabilmek için belirli şartları yerine getirerek yetki belgesi alınmalıdır. Kargo işletmesi için M türü (M1 veya M2) dağıtım işletmeciliği için P türü (P1 veya P2) yetki belgesi alınmak zorundadır. Gerek M türü gerekse P türü yetki belgesi alanlar ortak sorumluluk ve yükümlülüklere sahiptir.
Kargo ve Kurye Ne demektir?
Dağıtım işletmeciliği (kurye) tek parçada en fazla beş (5) kilogram ağırlığındaki kargoların kapıdan kapıya kendi nam ve hesabına dağıtımını yapma işini ifade eder. Bu işi yapacak olanların alması gereken yapacakları ise kapsamında göre belge P türü yetki belgeleridir.
Kargo işletmeciliği ise tek parçada en fazla yüz (100) kilogramı geçmeyen küçük boyutlu koli, sandık, paket gibi parça eşyayı gönderilene ulaştırmak amacıyla kendi gözetimi ve denetimi altında yükleme, boşaltma, depolama, istifleme, aktarma ve gönderilene teslim gibi hizmetleri yerine getiren, taşımayı yapan veya yaptıran ve bundan doğacak sorumluluğu üstlenenleri ifade eder. Bu işi yapacak olanların alması gereken yapacakları işen kapsamında göre belge M türü yetki belgeleridir.
Kargo Şirketlerinin Sorumlulukları
Firmalar yerine getirmedikleri sorumlulukları nedeniyle idari yaptırıma tabi tutulur. Genel olarak bu durumlarda uyarma cezası uygulanmaktadır. Uyarma cezası alan firmalar bazı iş ve işlemlerini uyarma cezalarını paraya çevirmeden yaptıramazlar. Belli bir sayıya ulaştığında ise yetki belgeleri geçersiz hale getirilir. Kısacası uyarma cezası alan yetki belgesi sahibi bu cezayı paraya çevirmek zorundadır. 2020 yılı 1 uyarma 90 TL dir. Aşağıda anlatacağımız firma sorumluluklarının ihlalinde kaç uyarma cezası verileceği parantez içerisinde belirtilmiştir.
Mevzuat hükümlerine göre kargo ve dağıtım işletmecilerinin sorumlulukları ve yükümlülükleri bulunmaktadır. Bunlardan bir kısmı kamu kurumuna (Ulaştırma Bakanlığı) bir kısmı da hizmet yararlanıcılarına (müşterilere) karşıdır.
Mevzuat gereği yararlanıcıların yani müşterilerin hizmet veren firmaya, hizmet veren firmanın (kargo veya kurye firmalarının) yararlanıcılara ve kamu kurumuna karşı yapması gerekenler vardır. Hizmet verenler, kargo şirketi veya dağıtım (kurye) şirketi yasa gereği bazı bilgilere göre işlem yapmak zorundadır. Taşıma senedi düzenlemek, saklamak ve bazı bilgilerle birlikte bunu taşımanın yapılacağı taşıtın hareket ettiği saatten, en geç 6 saat sonrasına kadar ulaştırma bakanlığına iletmek zorundadır. U-ETDS sistemi hakkında bilgi almak için tıklayın.
Taşıma senedinde hangi bilgiler bulunmalıdır?
Firma tarafından düzenlenmesi gereken taşıma senedinde taşımacı, gönderen ve alıcının unvanları, adresleri, iletişim bilgileri, eşyanın cinsi, miktarı, teslim alma ve teslim edilme yerleri, taşıma süresi, taşıma ücreti, taşımacının vergi kimlik numarasının (gerçek kişilerde T.C. kimlik numarası) belirtilmelidir. Taşıma irsaliyesinde ise; malın cinsi, miktarı, kimin tarafından tevdi edildiği, nereye ve kime gönderildiği ile alınan nakliye ücreti, taşıt plakası, sürücünün ad soyadı, seri ve müteselsil sıra numarası ve düzenleme tarihinin yer alması zorunludur. Yetki belgesi sahipleri, elektronik ortamda erişilememesi durumlarında, sevk irsaliyesinin iki nüshası ile taşıma irsaliyesi ve taşıma senedinin birer nüshasını taşıtlarında bulundurmalıdırlar. Elektronik ortamda erişim mümkün ise böyle bir zorunluluk yoktur.
Kargo Dağıtımında Uyulması Gerekenler
Firmalar hizmetlerden engellilerin kolaylıkla ve yeterli derecede yararlanması için gerekli tedbirleri almakla ve kargoyu güvenli bir şekilde taahhüt ettiği yere kadar götürmekle yükümlüdürler. (5 uyarma)
Kargo firmaları gönderilere ait bilgilerin gizliliği ve güvenliğine ilişkin; gönderilerle ilgili her türlü bilgiyi açığa vurmaları, gönderileri açmaları, içlerinde ne olduğunu araştırmaları, başka kişilere bilgi vermeleri veya herhangi birinin bunları yapmasına olanak sağlamaları ile gönderileri zapt veya yok etmeleri yasaktır. (5 uyarma)
Kargo veya kurye firmaları yaptıkları dağıtımda, adrese teslim etmek için dağıtıma çıkarılarak herhangi bir sebeple dağıtım imkanı sağlanamayarak alıcılarına haber kağıdı bırakılmış olan kargoları/gönderileri, teslimat adresine en yakın olan merkez, şube veya acentelerinde toplam 3 gün süreyle bekletmek zorundadır. Bu süre sonunda alıcısı tarafından teslim alınmayan kargoları/gönderileri ise, gönderene iade etmekle yükümlüdürler. Ancak kargo/dağıtım firmalarının bu 3 günlük süre içerisinde kargoyu ikinci defa adrese teslim etme mecburiyeti bulunmamaktadır. (5 uyarma)
Firmalar gönderici ve alıcılara ilişkin; isim ve soyisim, unvan, gerçek kişilerde T.C. kimlik numarasını, TC vatandaşı olmayanlarda uyruğu, pasaport numarasını veya varsa yabancı kimlik numarasını, tüzel kişiliklerde vergi kimlik numarası ile adresini, anlaşılır, tam ve doğru olarak kaydetmek ve T.C. kimlik/vergi/pasaport numarası hariç olmak üzere, ifade edilen bilgileri kargo/gönderi üzerine yazmakla yükümlüdürler. (5 uyarma)
Kargo şirketleri havayoluyla gelen/giden/gidecek veya göndericinin tesliminde içeriğini gösterdiği veya kurumsal olarak hizmet verdikleri firmalara ait kargolar/gönderiler hariç sevk edecekleri diğer kargoları/gönderileri, kargo hizmetlerini yürüttükleri tasnif ve aktarma merkezlerinde, elektronik olarak içeriğin kontrol edilebildiği cihazla kontrol etmeleri zorunludur. Bu işlemden elde edecekleri verileri asgari 1 ay süreyle saklamaları ile bu verileri gerektiğinde ilgili makamlarla paylaşmaları zorunludur.
Kargo şirketi adına faaliyet gösteren acenteler (G türü belgesi, G1 yetki belgesi, G2 yetki belgesi, G3 yetki belgesi), gerçek kişilere ait kargoları, göndericinin izniyle içeriğini kontrol ederek kabulünü yapmak zorundadırlar. (5 uyarma)
Firmalar teslimi mümkün olamayan adreslere teslim etmek üzere kargo/gönderi kabulü yapamazlar. (10 uyarma) Gönderici tarafından talep edilmesi halinde, teslim edecekleri kargoları şubelerinde veya acentelerinde alıcılarına teslim edebilirler. Kargo firması taşıdıkları satılması, sevk edilmesi ve ticareti yasaklanmış olan bir eşya veya kargoyu taşımak üzere kabul edemezler.
Kargo şirketleri kargoyu teslim aldıktan sonra iliçi taşımalarda en geç 2 gün, yurtiçi taşımalarda en geç 3 gün, uluslararası taşımalarda ise en geç 15 gün içinde taşımak ve bu süreler içinde teslimat şekline uygun olarak alıcısına ulaştırmakla yükümlüdürler. (5 uyarma)
Kargo şirketleri taşıdıkları kargonun alıcısına teslimi esnasında alıcının talebi ve kargonun alıcı/gönderici tarafından açılmasının kabulü halinde, bu talebi yerine getirmek zorundadırlar. Hasar, eksik vb bir durumda alıcı ile birlikte kargo görevlisi bir tutanakla durumu tutanak altına almalıdır. (10 uyarma) Firmalar rutin hizmetlerin dışında, özel olarak taahhüt ettiği kargo/gönderi hizmetini taahhüdüne uygun olarak yerine getirmek ve kargo ücret tarifesine uymak mecburiyetindedir. (10 uyarma)